Uykunun beyindeki toksinleri temizlediğini biliyor musunuz?
Science dergisinde yayınlanan sonuçlara göre, vücudumuzun uyurken beyinlerimizdeki toksinleri nasıl temizlediğini ve Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıkların tedavisi ve önlenmesi için yeni yollar açabileceğini gösteriyor.
Beynimiz uyurken, hafif bir uykudan, bilinçsiz olduğumuzu hissettiren derin bir uykuya, rüya görme ihtimalimiz daha yüksek olduğunda, hızlı göz hareketi (REM) uykusuna kadar çeşitli aşamalardan geçiyor. Lewis’in çalışması, genellikle gecenin erken saatlerinde gerçekleşen ve daha önce hafızada tutulma ile ilişkilendirilmiş olan derin dönem olan REM’li olmayan uykuya kısmıyla ilgili. 2013 de fare üzerinde yapılan önemli bir araştırma, kemirgenlerin uyurken, Alzheimer hastalığına katkıda bulunabilecek beta amiloid gibi toksinlerin uzaklaştırıldığını göstermiştir.
Lewis, bu toksinlerin nasıl temizlendiğini ve bu işlemin neden sadece uykuda gerçekleştiğini merak ediyordu. Beyin etrafından akan berrak, suya benzer bir sıvı olan beyin omurilik sıvısının olabileceğinden şüpheleniyordu. Ama uyku hakkında neyin ne olduğundan emin değildi. Bu yüzden laboratuvarı, aynı anda birkaç farklı değişkeni ölçen bir çalışma tasarladı.
Çalışmaya katılanlar bir MRI makinesinde uzanmak ve uykuya dalmak zorunda kaldılar. Gerçekçi uyku döngüleri elde etmek için, araştırmacılar testleri gece yarısı yapmak zorunda kaldılar ve hatta deneklerin gece geç saatlere kadar kalmalarını istendi.
Lewis katılımcılara bir EEG kepi taktı, ve beyinlerinden akan elektrik akımları kontrol edildi. Bu akıntılar ona kişinin hangi uyku aşamasında olduğunu gösterdi. Bu arada, MRI beyinlerindeki kan oksijen seviyelerini ölçtü ve beyinde beyin omurilik sıvısının ne kadar aktığını gösterdi. “Bu metriklerin her birinin önemli olduğunu düşündük, ancak uyku sırasında nasıl değiştikleri ve uyku sırasında birbirleriyle nasıl ilişki kurdukları bizim için keşfedilmemiş bir bölgeydi” dedi.
Onun keşfettiği şey, REM dışı uyku sırasında, beyindeki omurilik sıvısının beyin üzerini yıkadığıydı. EEG okumaları bunun nedenini göstermeye yardımcı oldu. REM dışı uyku sırasında, nöronlar senkronize olmaya, aynı anda açılıp kapanmaya başlar. Lewis, “İlk önce tüm nöronların sessizleşeceği bu elektrik dalgasını göreceksiniz” diyor Lewis. Nöronların hepsi anlık olarak püskürtülmeyi bıraktığından, fazla oksijene ihtiyaçları yoktu. Bu, beyine daha az kan akması anlamına geliyordu. Geri kalan boşluğu ise omurilik sıvısının hızlı bir şekilde doldurduğu görüldü.
Bu araştırma Uykunun insanlar için çok önemli olduğunu göstermesine yardımcı oldu. Uyku sadece rahatlamak için değil uykun aslında çok daha farklı bir işlevi bulunuyor. Nöronlar, uyanıkken aynı anda kapanmazlar ve Bu yüzden beyin kan seviyeleri, beyin omurilik sıvısı dalgalarının beyinde dolaşmasına ve beta amiloid gibi biriken tüm metabolik yan ürünlerden kurtulmasına izin verecek kadar düşmez.
Çalışmada Alzheimer’ın tedavisi için klinik uygulamalar da olabilir. İlaç geliştirmeye yönelik son girişimler beta amiloid’i hedef aldı. Ancak ilk önce ümit verici görünen ilaçların hepsi klinik denemelere başladığında başarısız oldu. Nedergaard, “Bu yeni bir yol açıyor” diyor. Belirli bir moleküle etki etmeye çalışmak yerine, yeni müdahaleler bunun yerine beyinde yıkanan beyin omurilik sıvısı miktarını artırmaya odaklanabilir.
Bu, beta amiloidinin temizlenmesine yardımcı olur, ancak Alzheimer hastalarının beyinlerinde karışan ve nöronlar arasındaki bağlantılara zarar veren bir protein olan tau gibi diğer moleküllere de yardımcı olabilir. Tüm çöpleri temizlemenin bir yolunu bulmak, sorunun sadece bir kısmına odaklanmaktan çok daha güçlü olabilir.
Bu keşifler kendi soru setlerini de beraberinde getiriyor. Lewis, uykunun diğer aşamaları üzerinde çalışma yapmadı ve sadece sağlıklı genç yetişkinlere baktı. Ancak kullandığı yöntemler tamamen invaziv değildi – ya da insanların bir MRG’de uyurken çok sayıda makineye bağlanabildikleri kadar invaziv değildi. Hiçbir şey enjekte etmedi. Bu, nörodejeneratif hastalıklar geliştirmekte olan yaşlı katılımcıları incelemeye başlamanızı kolaylaştıracaktır.
Kaynak: https://www.wired.com/story/scientists-now-know-how-sleep-cleans-toxins-from-the-brain/
