İnsanlar Ne Yaptıklarını Anlamamalarına Rağmen Teknoloji Gelişebilir Mi?
Yaklaşık 60.000 yıl önce başlayarak, türümüz dünyaya yayıldı ve diğer türlerden daha geniş bir habitat alanı kapladı. İnsanlar bunu yapabilir, çünkü farklı ortamlarda yaşamı mümkün kılan özel araçları hızla geliştirebiliriz. Bunu nasıl yapabiliriz? Çoğu bilim adamı zekâmıza odaklanır: insanlar nedensel akıl yürütmede hayvanlardan daha iyidir ve bu bize faydalı araçlar icat etmemize izin verir.
Nature Human Behavior dergisinde yayınlanan bir ASU araştırma ekibi tarafından yapılan yeni deneysel çalışma, insanların ne yaptıklarını anlamalarına rağmen kültürel evrimin yeni uyarlanabilir bilgiler üretebileceğini öne sürüyor. Araştırma ekibinde, Origins Profesörü ve İnsan Kaynakları Enstitüsü araştırmacısı Robert Boyd ve eski İnsan Kaynakları Enstitüsü doktora sonrası araştırmacı Maxime Derex’i bulunmaktadır.
Geleneksel toplumlarda bile, insan teknolojisi çoğu zaman yalnızca insan yaratıcılığının ürünü olamayacak kadar karmaşıktır. Kültürel niş hipotezi, karmaşık teknolojilerin kültürel aktarımla bağlantılı nesiller boyunca yapılan çoğunlukla küçük ve çoğu zaman iyi anlaşılmayan gelişmelerden kaynaklandığını ortaya koymaktadır.
Araştırmacıların nesiller üzerinde faydalı değişikliklerin bireysel anlayış olmadan kültürel adaptasyonlar üretebileceği hipotezini test etmek için ekip, “kuşakların” gelişimini simüle etme yömtemiyle laboratuvardaki kültürel evrimi inceledi.
Deneyin birinci bölümünde, katılımcılara eğimli bir rampada oturan dört telli bir tekerlek gösterilmiştir. Her bir konunun üzerinde, tekerleğin göbeğinden daha yakın veya daha ileri hareket edebilecek bir ağırlık vardı. Görev, ağırlıkların pozisyonunu ayarlamaktı, böylece tekerlek mümkün olduğu kadar çabuk bir şekilde rampanın altına yuvarlandı. Katılımcılar 14 grupta hazırlandı veya “iletim zincirinde” her zincir beş katılımcı uzunluğunda düzenlenmiştir.
Her zincirde, ilk katılımcı tekerleğin rampadan aşağı iniş hızını iyileştirmek ve ağırlıkları uygulamak için birkaç deneme yaptı. Zincirdeki ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci katılımcı önceki katılımcının ağırlıkları nasıl ayarladığını gördü ve daha sonra uygulama için birkaç deneme yaptı. 14’ten fazla katılımcı grubunun ortalaması alındı ve sonuçlar gayet iyiydi ve son gruba geldiğinde tekerlekler neredeyse olabildiğince hızlı gidiyordu.
Deneyden sonra her katılımcıya nedensel bir anlayış testi verildi ve farklı pozisyonlarda ağırlıkları olan iki tekerlekten hangisinin daha hızlı olduğunu sordu.
Ancak, anlama konusunda ilerleme kaydedilmemiştir. Katılımcılar, anlayışları gelişmemiş olsa da görevde daha iyi oldular. İlk katılımcının cevapları rastgele seçimlerden sadece biraz daha iyiydi ve beşinci katılımcılar ortalama olarak ilk katılımcıdan daha iyi bir anlayışa sahip değildi.
Katılımcıların yalnızca zincirin bir önceki üyesinin ne yaptığını gözlemleyebildikleri, yaptıklarını neden ve niçin yaptıklarını gözlemleyemediği görüldü. İkinci bir deney, bunun böyle olmadığını göstermektedir.
İkinci versiyonda, katılımcılar yaptıkları ağırlıkları neden konumlandırdıklarının yazılı bir açıklamasını yapabileceklerdir. Bununla birlikte, anlayışta hala sistematik bir gelişme olmamıştır.
Bazı katılımcılar açıklamanın bir parçası oldu, ancak bütün nedensel hikayenin olamadılar.
İngiltere’deki Exeter Üniversitesi’nde Marie Curie Üyesi olan Maxime Derex, “Çoğu katılımcı, fiziksel sistemin göreli sadeliğine rağmen aslında yanlış veya eksik teoriler üretti” diyor. “Bu, daha sonraki deneyleri kısıtladı ve katılımcıların daha verimli çözümler keşfetmelerini engelledi.”
Bu deney kültürel evrimin basit, preliterat toplumlarda bile çok karmaşık araçlar ürettiğini açıklamaya yardımcı olmaktadır. Bir kayık veya balık avlama yapısının inşası, modern bilimin yardımıyla bile anlaşılması zor olan karmaşık, çok aşamalı süreçlerdir. Bununla birlikte, bu teknolojiler ve daha pek çoğu, kütüphane, bilgisayar veya laboratuvar olmadan küçük köylerde yaşayan insanlar tarafından geliştirilmiştir.
Rob Boyd, “Tabii ki, zeka insan adaptasyonu için önemlidir” “Ama bu yeterli değil. Birbirimizden öğrenme becerimiz, süper adaptasyonların – en iyi ihtimalle yalnızca kısmen anlaşılmış olan – kümülatif kültürel evrimini mümkün kılıyor ve bu güçlü araç türümüzün uyum sağlamasına ve yayılmasına izin verdi.”diyor.
Kaynak: https://phys.org/news/2019-04-technology.html
